Nærare om reisetid, arbeidstid og yrkesskadedekning
Følg LO-advokatenes gruppe på Facebook. Be om å bli medlem og få informasjon om aktuelle nyheter og innlegg direkte i din egen FB feed.
Det er på det reine at ein arbeidstakar sin tid til reise mellom bustaden og arbeidsoppdrag kan reknast som arbeidstid, sjå innlegg den 7.1.2020 om arbeidstidsomgrepet etter arbeidsmiljølova § 10-1 og EU sitt arbeidstidsdirektiv.
I Reisetidssaka sa Høgsterett eksplisitt at resultatet i dommen ikkje avklarar innhaldet i arbeidstidsomgrepet i andre samanhengar, korkje i tariffavtalar eller i lovgivinga elles. Her skal vi nå sjå nærare på om arbeidstakaren er yrkesskadedekka ved reise.
I yrkesskadereglene er det en føresetnad for rett til yrkesskade at skadehendinga har skjedd «i arbeid, på arbeidsstedet, i arbeidstiden», jf. folketrygdlova (ftrl.) § 13-6 og yrkesskadeforsikringslova (ysl.) § 10. I juridisk terminologi blir denne formuleringa gjerne kalla «bedriftsomgrepet». I ftrl § 13-6 er det presisert at reise til og frå arbeidet er omfatta av yrkesskadedekninga om «transporten skjer i arbeidsgiverens regi, eller er av en slik karakter at den medfører vesentlig økt risiko for skade». Ysl § 10 har det same innhaldet.
Det har lenge vore praksis i norsk rett at arbeidstakarar ikkje er dekka av yrkesskadereglane i folketrygdlova og yrkesskadelova på reise mellom bustaden og den staden arbeidstakaren skal møte for å utføre arbeid. Grunngjevinga for ein slik praksis er at den risikoen som ein blir utsett for på reise, er ein risiko som alle trafikantar har, og som arbeidsgivaren ikkje kan påverke ved tiltak for å redusere risiko for arbeidsskade.
Høgsterett handsama to dommar om yrkesskadedekning under reise i 2000. Den første saka (Rt-2000-220) gjaldt ein installasjonsinspektør som omkom i trafikkulukke i eigen bil på veg frå bustaden til første kunde. Høgsterett kom til at den omkomne ikkje var yrkesskadedekka, sjølv om reisa var gjort i den alminnelege arbeidstida og arbeidsgivar betalte arbeidstakaren godtgjering for bruk av eigen bil.
Den neste saka (Rt-2000-1028), som óg gjaldt trafikkulukke med dødeleg resultat under reise frå bustaden til første kunde, kom Høgsterett til same resultat. Det gjaldt utan omsyn til at skadelidne i denne saka køyrde arbeidsgivarens servicebil med serviceutstyr, reservedelar og verktøy. Eidsivating lagmannsrett slo i 2002 (RG-2003-27) fast at det same gjeld på reise heim frå siste arbeidsstad, sjølv om denne arbeidsstaden var ein annan stad enn arbeidstakaren sin faste arbeidsplass.
Det er grunn til å nemne at arbeidstakarar som blir skada i trafikkulukke på veg til arbeidsstaden, som oftast vil vere dekka av trafikkforsikringa. Problemstillinga om yrkesskadedekning under reise blir difor mest aktuell om yrkesskadedekninga gir betre økonomisk oppgjer enn oppgjer etter bilansvarsreglane, eller om skaden skjer utanfor dekningsområdet for bilansvaret.
I 2014 (Rt-2014-513) kom Høgsterett med ny dom om yrkesskade. Den saka gjaldt ikkje reise til og frå arbeid, men grunngjevinga i dommen kan likevel gje bod om ei liberalisering av yrkesskadereglane i favør av arbeidstakarane.
Saka gjaldt ein arbeidstakar som kom til skade i ei akeulukke under eit lagbyggingsarrangement i regi av arbeidsgivar. Ake-aktiviteten var ikkje obligatorisk for dei tilsette, men arbeidsgivar forventa likevel deltaking. Aktiviteten hadde som føremål å styrke lagbygginga blant seminardeltakarane, og å skape eit positivt engasjement på den faglege delen av seminaret. Det var arbeidsgivaren som arrangerte og betalte for aktiviteten.
EU-domstolen si avgjerd i TYCO-saka er nyare enn den siste dommen i Høgsterett. I den saka vurderte EU-domstolen at arbeidstakarane stod til arbeidsgivar sin disposisjon under køyringa mellom bustaden og første/siste kunde, og at denne reisetida difor var arbeidstid. Dommen blei følgt opp av EFTA-domstolen si rådgjevande uttale i Reisetids-saka, der EFTA-domstolen slo fast at intensiteten i arbeidet som arbeidstakaren utfører under reisetida, ikkje er eit moment i vurderinga. Men om arbeidstakaren heilt fritt og utan avbrot kan bruke reisetida til eigne interesser, kan det føre til at reisetida likevel ikkje er arbeidstid.
Om rettspraksis frå TYCO- og Reisetidssaka vil påverke ei framtidig utvikling av bedriftsomgrepet, står att å sjå. Som Høgsterett har antyda i Reisetidssaka, vil desse dommane ikkje kunne leggjast direkte til grunn for tolkinga av bedriftsomgrepet i folketrygdlova og yrkesskadeforsikringslova. Det er likevel mogleg at Reisetidssaka vil inspirere Høgsterett til i framtida å leggje omgrepet «på strekk», slik at reise mellom bustad og ambulerande arbeidsstad i framtida kan bli yrkesskadedekka.
I avgjerd frå Finansklagenemnda i desember 2017 (FinKN-2017-783) fann nemnda at arbeidstakarar som blei pålagt arbeidsplikt under reisa, var yrkesskadedekka. Dei aktuelle arbeidstakarane, var pålagde av arbeidsgivar å hente utstyr på heimveg til bruk for arbeid neste dag. Når EFTA-domstolen meiner at intensiteten av arbeidsoppgåvene ikkje er eit relevant moment ved fastsetjinga av arbeidstid, er det mogleg at domstolane framover vil sjå på køyring som ein arbeidsaktivitet som i seg sjølv kan oppfylle kravet til at arbeidstakaren skal vere «i arbeid».
Finansklagenemnda er klagenemnd for vedtak av forsikringsselskap etter yrkesskadeforsikringslova, medan Trygderetten er ankeinstans for vedtak gjort av NAV i medhald av yrkesskadekapittelet i folketrygdlova. Nyare avgjerder frå begge desse instansane er difor interessante for korleis yrkesskadedekninga i reisetid blir praktisert.
Så seint som i april 2018 (TRR-2017-1308) uttala Trygderetten at Høgsterett sine avgjerder frå 2000 framleis er uttrykk for gjeldande rett. I den saka var arbeidstakaren ikkje sett på som yrkesskadedekka då han blei skada ved sin eigen garasje på veg til arbeid som bussjåfør.
I den motsette enden av arbeidsreiser, kom Finansklagenemnda i 2019 til at ein arbeidstakar som på veg til jobb falt på isen på gangvegen frå parkeringsplass for dei tilsette og hovedinngangen til arbeidsplassen, var utsett for ein yrkesskade.
I eit liknande sakshøve i 2015, der arbeidstakaren på veg heim etter avslutta arbeid, sklei på ein snarveg over en plen 4-5 meter frå inngangen til arbeidsplassen, fekk arbeidstakaren derimot ikkje medhald i Trygderetten i at ho var yrkesskadedekka. Det sentrale ved avgjerda var at skaden skjedde på ein stad som var ope for allmenta, og som ikkje var inngjerda eller avgrensa med hekk eller liknande.
Trygderetten har og handsama nokre sakar om arbeidstakarar som har blitt skade på veg til arbeidsplassen etter å ha starta på arbeidsoppgåvene heime frå heimekontor. I ein sak frå september 2017 (TRR-2016-2977) meinte Trygderetten at føresetnaden for yrkesskadedekning i reisetida mellom heimekontor og arbeidsplassen hos arbeidsgivar, var at heimen må ha etablert eit heimekontor, og at det er naudsynt å gjere ein del av arbeidet frå heimen.
I den aktuelle saka hadde det vore naudsynt for skadelidne å førebu seg til eit møte frå heimekontoret, og ho hadde ei avtale med arbeidsgivar om det. I ei tidlegare sak for Trygderetten frå 2010 kom retten til motsett resultat. Det blei då vist til som eit minstekrav at arbeid i heimen er naturleg og naudsynt ut frå arbeidet sin art, og at kriteriet er relativt strengt.
Trygderetten har òg handsama sakar som gjeld reise mellom arbeidsplass og bustaden i løpet av arbeidsdagen. Trygderetten godkjende i 2015 at skadar som skadelidne fekk etter fall på veg frå hotellet til ein restaurant under utanlandsoppdrag i Afrika, var yrkesskadedekka. Skadelidne hadde arbeidd på hotellet fram til middag, og skulle ta opp at arbeidet etter måltidet. Ho gjekk til restauranten saman med fleire av dei ho arbeidde med, og middagen var arrangert av arbeidsgivar. Trygderetten såg måltidet som ein naturleg del av arbeidsprogrammet den dagen, og at middagen var i arbeidsgivar sin interesse.
I 2018 kom Trygderetten til at arbeidstakar ikkje var yrkesskadedekka då ho gjekk heim frå jobb for å hente attgløymde briller. Retten meinte det hovudsakeleg var i arbeidstakaren sin interesse å hente brillene, sjølv om ho trengde dei til nokre av gjeremåla på jobben.
Etter Hovudtariffavtalen for kommunesektoren § 11.2 er arbeidstakarane yrkesskadedekka når skaden skjer «ved ulykke på direkte reise mellom hjem og arbeidssted og på tjenestereise». Tilsvarande formulering finst og i Hovudtariffavtalen i staten § 24 nr. 1, Overeinskomst med Oslo kommune § 5.1.2 og andre overeinskomster.
Formuleringa i desse tariffavtalane gjer at problemstillingane som er skildra over, ikkje er dei same for arbeidstakarar som er tilsett i kommunale, fylkeskommunale og statlege verksemder. Ein føresetnad er at reisa er ei direkte reise. Om arbeidstakaren tek pause eller avstikkar frå den naturlege reiseruta for å gjere private gjeremål, vil ho ikkje vere yrkesskadedekka i denne delen av reisa.
Facebook
Twitter
LinkedIn
E-post
